Payne de Turberville

Penodwyd Payne de Turberville yn Siryf Morgannwg ym 1315 a’i dasg o weinyddu’r tiroedd ar ran y Brenin, nid oedd yn ddewis poblogaidd.

Uchelwr lleol ac Arglwydd Castell Coety, ger Pen-y-bont ar Ogwr, oedd Payne de Turberville. Bu ei hynafiad, Payne arall, yn rhan o goncwest y Normaniaid ar Forgannwg dan Robert Fitzhamon, Barwn 1af Caerloyw, a chafodd deitl i Coety fel gwobr.

Ym 1315 roedd Arglwyddiaeth bwerus y Mers ar Forgannwg heb reolwr yn dilyn marwolaeth Gilbert de Clare, a laddwyd mewn brwydr yn Bannockburn y flwyddyn flaenorol. Heb etifedd gwrywaidd i’w etifeddu, trosglwyddwyd gweinyddiaeth Morgannwg i ddwylo Brenhinol a dewisodd y Brenin Edward II Payne de Turberville fel cwstws, neu Siryf i oruchwylio pethau.

Mae’n debyg nad oedd Payne yn rhy hoff o’r boblogaeth Gymreig leol a chymerodd agwedd llawdrwm iawn at ei ddyletswyddau newydd. Roedd yn trin y bobl yn wael iawn, er gwaethaf effeithiau parhaus newyn, gan arwain at anniddigrwydd eang.

Yn y pen draw, arweiniodd rheolaeth ormesol Payne at Llewelyn Bren, uchelwr Cymreig brodorol, i wadu ei ymddygiad at y Brenin. Fodd bynnag, ochrodd Edward II gyda’i ddyn, cyhuddwyd Llewelyn o elyniaeth a’i fygwth ei ddienyddio. Teimlai Llewelyn nad oedd ganddo ddewis ond ymladd yn ôl a gosod gwarchae ar Gastell Caerffili ar 28 Ionawr 1316, gan danio gwrthryfel Cymreig.

Hanes Llewelyn Bren a Payne de Turberville yw testun Hanesion y Tŵr Du, atyniad teuluol trochiedig sy’n dod â hanes yn fyw mewn ffordd na fyddwch yn ei anghofio’n fuan! Os hoffech chi glywed stori lawn y bennod gyffrous hon yn hanes Cymru, yn yr union fan lle digwyddodd, ychwanegwch daith Black Tower Tales at eich Tocyn Castell.

Darganfyddwch fwy trwy edrych ar ein Teithiau Tywys, neu holwch yn swyddfa docynnau’r Castell am ragor o wybodaeth.